सिमाक्षेत्रको गाउँवस्तीमा राज्यको पहँुच कमजोर

आलोक यादव लहान,२० माघ । सिरहाको दक्षिणी सिमाक्षेत्रमा उल्लेखनीय जनसंख्या ररहेपनि त्यहाँ राज्यको पहँुच कमजोर रहेको छ । भारतसँग नजिक रहेको सिमावर्ती गाउँ ठाढीमा उल्लेखनीय जनसंख्या बसोबास गरे पनि राज्यका तर्फबाट भने न्यूनतम सेवासुविधा प्रदान गरिएको छैन । प्रायः नाका क्षेत्रमा प्राथमिक तहभन्दा माथिका विद्यालय तथा भरपर्दो उपचार सेवा पाउने स्वास्थ्य प्रतिष्ठान छैनन् । भगवानपुर गाउँपालिकाको सीमावर्ती ठाढीका स्थानीय विद्युत महसुल बुझाउन लहान धाउनुपर्छ । ठाढीबाट १८—१९ किलोमिटर टाढा लहान आउन महसुल रकमभन्दा बढी रकम बस भाडामै खर्च हुने स्थानीयको गुनासो छ । बस भाडा, रिक्सा भाडा गरी १८० सय रुपैयाँ खर्च हुन्छ स्थानीय मो.इशाक बताउँछन् । ८० रुपैयाँ महसुल बुझाउन १ सय ८० रुपैयाँ अतिरिक्त खर्च बेहोर्न बाध्य छन् यहाँका स्थानीयवासी । महसुल बुझ्ने काउण्टर राखिदिन पटकपटक माग गर्दा पनि सुनुवाइ नभएको उनले भने । यस क्षेत्रमा राम्रा स्वास्थ्य चौकी पनि नभएको स्थानीय बताउँछन् । ‘समान्य रुघाखोकीको उपचारका लागि पनि यहाँका स्थानीयलाई सिमापारी भारतमै भर पर्नुपर्छ । यहाँबाट ५ किलोमिटर उत्तर भगवानपुरमा प्राथमिक स्वास्थ्य केन्द्र छ । तर, उपचारका लागि चाहिने दक्ष जनशक्ति र औषधि उपलब्ध नहुँदा यस क्षेत्रका स्थानीय स्वास्थ्य सेवा पाउन हैरानी खप्नुपर्ने बाध्यता सुनाउँछन् । यस क्षेत्रका स्थानीयलाई स्वास्थ्य उपचारका लागि दुई विकल्प छ –कि पारि जाने कि लहान । छैन गुणस्तरीय शिक्षा आधारभूत विद्यालय ठाढी, विश्वासपट्टीमा प्रायः ताला झुन्डिएको हुन्छ । शिक्षक निर्धक्क भन्छन्, ‘यहाँ विद्यालय भवन छ, विद्यार्थी छैनन् । हाजिरी रजिस्टरमा मात्र विद्यार्थी छन्, कक्षामा उपस्थिति हुँदैन ।’ हाजिरी रजिस्टरमा अभिलेख भएका विद्यार्थी सबै सीमापारि (लौकाहा) को विद्यालयमा पढ्न जाने गरेको र उनीहरूको अभिलेख आफूहरुले राखेको यस विद्यालयका शिक्षकहरु बताउँछन् । विद्यालयको अभिलेखअनुसार विद्यार्थीको संख्या ४ सय विद्यार्थी छन् । तर, दैनिक दशजना पनि उपस्थित हुँदैनन् । ठाढीका स्थानीयहरु भारतीय विद्यालयमा छोराछोरी पढ्न पठाउनु रहर नभई बाध्यता भएको बताउँछन् । ‘गाउँको विद्यालयको पढाइ राम्रो बनाउन हामीले धेरै प्रयास ग¥यौं तर राजनीतिको अगाडि हाम्रो केही चलेन,’ उनले सुनाए । जबसम्म नेताहरूले असल मनसायले प्रयास थाल्दैनन् तबसम्म यहाँको शैक्षिक अवस्थामा सुधार हुन मुस्किल हुने उनी बताउँछन् । ‘नियमनकारीदेखि कारबाही गर्ने निकाय सबैले नेताका कुरा सुन्छन्, नेताजति सबै शिक्षकका संरक्षक छन् । हाम्रो गुनासोको वजनभन्दा नेताका कुराको वजन भारी हुँदोरहेछ अनि यो विद्यालयको शैक्षिकस्तर कसरी माथि उठ्छ,’ उनी भन्छन् ।